Τι είναι η εικόνα σώματος:

Η εικόνα του σώματος είναι το σύνολο των αντιλήψεων, των στάσεων, των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς που διατηρεί ένα άτομο προς το σώμα του. Παραπέμπει στην «εσωτερική εικόνα» που έχει κάποιος για την «εξωτερική του εικόνα», το σώμα του, το βάρος του, τα χαρακτηριστικά του προσώπου του, τη γενικότερη εμφάνισή του.

Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι ο ορισμός της εικόνας σώματος δεν είναι εύκολος, καθώς αναφέρεται περισσότερο σε μια νοητική αναπαράσταση του σώματος και λιγότερο στην αντικειμενική μέτρηση των διαστάσεών του.

Οι περισσότεροι ορισμοί συμφωνούν ότι η εικόνα σώματος αποτελείται από δύο παραμέτρους:

  • την αντίληψη για το μέγεθος του σώματος
  • τις στάσεις ή τα συναισθήματα του ατόμου προς αυτό

Πώς αναπτύσσεται η δυσαρέσκεια για την εικόνα του σώματος:

Η δυσαρέσκεια για την εικόνα του σώματος δημιουργείται κυρίως από τις αντιλήψεις, τις πεποιθήσεις και τα συναισθήματα γύρω από την εμφάνιση παρά από τα φυσικά χαρακτηριστικά καθαυτά. Η δυσαρέσκεια αυτή είναι στην ουσία το αποτέλεσμα της απόκλισης της αντίληψης που έχουμε για το σώμα μας από την ιδανική μας εικόνα γι’ αυτό.

Εδώ και πολλές δεκαετίες υπάρχει έντονη κοινωνική πίεση για εσωτερίκευση του μοντέλου του λεπτού σώματος. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πολύ συχνά ταυτοποιούν εσφαλμένα την εικόνα του αδύνατου σώματος με τις έννοιες της επιτυχίας, της κοινωνικής ανόδου και της ευτυχίας. Επιπλέον, ο ρόλος του φύλου είναι ιδιαίτερα σημαντικός, με τις γυναίκες να είναι πιο ευάλωτες στην κοινωνική πίεση για λεπτό σώμα και με μεγαλύτερη επένδυση στην εμφάνισή τους. Αντίθετα, οι άνδρες επηρεάζονται λιγότερο στη γενική εικόνα του εαυτού τους από την εικόνα του σώματός τους.

Η αρνητική εικόνα του σώματος συναντάται περισσότερο:

  • στις γυναίκες
  • σε αυτούς που ήταν παχύσαρκοι ως παιδιά
  • σε αυτούς που έγιναν αντικείμενο κοροϊδίας για το βάρος τους

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η επικριτική στάση της οικογένειας συνδέονται επίσης με δυσαρέσκεια στην εικόνα του σώματος.

Η επίδραση των κοινωνικών προτύπων & των ΜΜΕ:

Από πολύ νεαρή ηλικία τα κορίτσια ξεκινούν να εσωτερικεύουν τα μηνύματα του πολιτισμού σχετικά με την ισχνότητα. Η κουλτούρα του λεπτού σώματος, υπαγορεύει την εξιδανίκευση του υπερβολικά αδύνατου γυναικείου σώματος. Η τηλεόραση και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αναδεικνύονται ως πολύ ισχυροί παράγοντες επιρροής και ενοχοποιούνται για δυσαρέσκεια από την εικόνα σώματος, ακόμη και για την εμφάνιση Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής στα κορίτσια και στις νεαρές γυναίκες, όταν η έκθεση σε διαφημίσεις και εκπομπές με διαιτητικό περιεχόμενο είναι παρατεταμένη.

Πράγματι, σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, τα κορίτσια των οποίων ο Δ.Μ.Σ. είναι πάνω από το μέσο όρο βρίσκονται 8 φορές σε μεγαλύτερο κίνδυνο για σωματική δυσαρέσκεια, 

καθώς και για πολλές ψυχικές διαταραχές, σε σχέση με τα κορίτσια που ο Δ.Μ.Σ. τους είναι φυσιολογικός ή κάτω του φυσιολογικού.

Ο ρόλος της οικογένειας και η «γνώμη των άλλων»:

Η εικόνα σώματος και η δυσαρέσκεια με το σώμα έχουν συσχετιστεί επίσης και με παράγοντες που αφορούν την οικογένεια. Γενικότερα, όμως, η γνώμη των άλλων για το άτομο ασκεί καταλυτική επίδραση στο υποκειμενικό αίσθημα για το σώμα του. Σε μεγάλο βαθμό τείνει ο καθένας να μαθαίνει τον εαυτό του και τον κόσμο μέσα από τους άλλους και η αλληλεπίδραση μαζί τους είναι πρωταρχικής σημασίας για την ανθρώπινη ανάπτυξη.

Εφόσον η ταυτότητα διαμορφώνεται και μέσα από το βίωμα του σώματος, εύλογα η εικόνα του σώματος δομείται και μέσα από τα μάτια των άλλων.
Η ανησυχία για την εικόνα σώματος έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με την εμφάνιση άγχους, κατάθλιψης και κάποιων ψυχικών διαταραχών, όπως η ψυχογενής ανορεξία, η ψυχογενής βουλιμία κ.α..

Τι να κάνω για να αναπτύξει το παιδί μου υγιή εικόνα σώματος;

  • Οικογενειακές σχέσεις: να λειτουργείς υποστηρικτικά προς το παιδί και να δείχνεις αποδοχή αρχικά στο σώμα του παιδιού και του εφήβου και στη συνέχεια του ενήλικου ατόμου. Αν είσαι γονιός, να υιοθετείς υγιείς συνήθειες και να αντιστέκεται στην κοινωνική πίεση για ένα συγκεκριμένο τύπο εμφάνισης, θα βοηθήσει τα παιδιά σου να αναπτύξουν υγιή εικόνα σώματος.
  • Αποδοχή του φυλετικού ρόλου: Αναγνώριζε τις ιδιαιτερότητες των δύο φύλων, αλλά μην υιοθετείς άκριτα στερεοτυπικούς ρόλους. Φαίνεται πως οι γυναίκες που καλλιεργούν όλους τους τομείς της ζωής τους και νιώθουν ευχαριστημένες από αυτούς είναι λιγότερο επιρρεπείς στο να αναπτύξουν δυσαρέσκεια με το σώμα τους. Ωθήστε τα παιδιά σας να αναπτυχθούν πολύπλευρα.
  • Θετική εικόνα για την εμφάνιση: ενθάρρυνε υγιείς συνήθειες όπως η άθληση, η ισορροπημένη διατροφή, η διατήρηση στενών κοινωνικών και συναισθηματικών σχέσεων.

Τέλος, αυτό που φαίνεται ιδιαίτερα βοηθητικό είναι να έχει κανείς κριτική στάση απέναντι στα κοινωνικά πρότυπα εμφάνισης και να εκπαιδευτεί σε τρόπους αντιμετώπισης του άγχους και των αλλαγών που επέρχονται ηλικιακά στο σώμα και στην εμφάνιση του.

Ναι μεν αλλά…

Όλα τα παραπάνω βέβαια, όσο αληθινά και αν είναι, δεν πρέπει να θεωρηθούν ως παροχή «μόνιμης άδειας ανθυγιεινής ζωής» για εμάς ή τα παιδιά μας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το υπερβολικό βάρος δεν είναι απλά μια «αντίληψη» επηρεασμένη από κοινωνικά στερεότυπα. Είναι πρωτίστως κρίσιμο θέμα υγείας.
Επομένως, προχωράμε προς το καλοκαίρι με αυτοπεποίθηση αλλά και με σύνεση, χωρίς να έχουμε στόχο να καταναλώσουμε στην ολότητά της την τοπική παραγωγή σε παγωτό, όπου κι αν πάμε.
Το καλοκαίρι είναι μια θαυμάσια εποχή για υγιεινή διατροφή, καθώς τα φρούτα και τα λαχανικά βρίσκονται «στην εποχή τους» στην πλειονότητά τους και η ζέστη μας οδηγεί να επιθυμούμε τη δροσιά που η κατανάλωσή τους επιφέρει. Ας το εκμεταλλευτούμε λοιπόν, για να περάσουμε διακοπές με υγεία και μέτρο.

 

Φέτος, ξεκινώντας τις διακοπές, θυμήσου:

  • Το πραγματικό «σωσίβιο» δε βρίσκεται στην κοιλιά σου, αλλά είναι οι άνθρωποι γύρω σου, που νοιάζονται για σένα
  • Μη στερείς από τον εαυτό σου αυτά που σε ευχαριστούν .…απόλαυσε τα, αλλά πάντα με μέτρο
  • Ακολούθησε μια ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά για σένα, όχι για τους άλλους
  • Βρες τον τρόπο άσκησης που σου ταιριάζει και ενσωμάτωσέ τον στην καθημερινότητά σου, σαν ένα «δώρο» προς τον εαυτό σου. Μη λιάζεσαι απλά στη παραλία. Κολύμπησε!
  • Χαλάρωσε και απόλαυσε το σώμα σου, τη ζωή σου, τα δυνατά και τα αδύναμα σημεία σου και αγκάλιασε τις ιδιαιτερότητές σου…εξάλλου όλα αυτά είναι που σε κάνουν μοναδική (ή μοναδικό) …και όχι απλά το νούμερο στη ζυγαριά ή το μέγεθος του ρούχου.

Κάτια Πετροχείλου, Ph.D., κλινικός ψυχολόγος
Βασιλική Κραββαρίτη, M.Sc., κλινικός ψυχολόγος